کد مطلب:36610 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:112
[صفحه 137] خداوند بر انجامشان همچون قادر نبودن بر خلق شریك است. لذا گروهی برای آنكه مالكیت و سلطنت مطلقه ی خداوند را محفوظ بدانند، دست او را در هر كاری گشاده دانستند و در مقابل، قومی دیگر برای آنكه عدالت باری را خدشه دار نكنند، سلطنت و مالكیت وی را محدود كردند. جمع میان این دو مشی امری بس مشكل می نمود. جلال الدین مولوی كه خود مذاق اشعری داشت، در مقام جواب از این اشكال كه چرا خداوند كفر و كافر را تقدیر كرده است و چرا باید همه جا به قضای الهی رضایت داد، تكیه بر قدرت باری می كند و می گوید این برای نمایش قدرت است چرا كه اگر نقاشی عمدا نقش زشت بكشد، نشان می دهد كه بر همه گونه تصویرگری توانایی دارد: قوت نقاش باشد آنكه او زشتی خط، زشتی نقاش نیست (مثنوی، دفتر سوم، ابیات 1373 و 1372) در روایات شیعی آمده است كه قومی برای حفظ عدالت خداوند، او را از سلطنت خود خارج كردند. و قومی برای حفظ سلطنت او، وی را از مسند عدالت فروكشیدند. امیرالمومنین (ع) نیز در نهج البلاغه فرموده اند توحید آن است كه «ان لا تتوهمه» و عدل آن است كه «ان لا تتهمه».[1] اگر كسی خداوند را توهم پذیر بداند و قوه ی خیال را محیط بر وی بپندارد، تصوری منافی با توحید باری كرده است، چرا كه خداوند را محدود كرده و فرض شریك الباری را غیر ممتنع نموده است. امتناع [صفحه 138] وجود شریك الباری در گرو عدم تناهی ذات خداوند است. از سوی دیگر حد عدل نیز آن است كه خداوند متهم شمرده نشود، یعنی حدوث ظلم به خداوند نسبت داده نشود. اما ظاهرا برای پیشینیان جمع میان این دو امر امكان پذیر نبوده است.
طایفه ای (یعنی اشاعره) معتقد بودند كه اگر مدعی شویم خداوند نمی تواند فعل قبیح مرتكب شود او را عاجز دانسته ایم و قدرت وی را محدود نموده ایم. از سوی دیگر گروهی (یعنی معتزله) معتقد بودند كه ارتكاب فعل قبیح (مثل ظلم و خلف وعده و امر به فحشا و ترك اصلح و تكلیف فوق طاقت و...) با عدل خداوندی منافات دارد و قادر نبودن
هم تواند زشت كردن هم نكو
بلكه از وی زشت را بنمودنی است
صفحه 137، 138.